'Ik kom God tegen op aarde, in mijn omgeving'

Door: Bettelies Westerbeek

Wat als de kerk een plek is waar je écht welkom bent als jezelf? Niet omdat je alles op orde hebt, maar met je gebrokenheid, je fouten, je twijfels en je mooie kanten. Een plek waar je niet eerst hoeft te veranderen voordat je naar binnen mag.  

Dat is het beeld waar wij in Moerwijk mee zijn gaan bouwen. Een Haagse wijk waar schulden, verslaving, huizen met achterstallig onderhoud het dagelijks leven zwaar maken. Op deze plek met relatief veel armoede en sociale problemen is kerk-zijn vooral praktisch. Naar elkaar omkijken en samen het leven leven. 

Een tuin als kerk 

Elf jaar geleden startten we een buurtuin. We kozen een stuk grond midden in de wijk, een plek waar mensen niet graag kwamen. En we toverden het samen om tot een tuin, met groenten, fruit en bloemen. Dat deden we samen met kinderen, ouderen, mensen zonder werk: mensen met allerlei verschillende achtergronden. Er waren geen regels of formulieren. Je hoefde niet eerst iets te bewijzen of te belijden. Je hoefde alleen maar te komen. 

Natuurlijk ging het niet altijd soepel. Soms waren er ruzies of verdwenen spullen. Het onkruid groeide soms harder dan de bloemen. Toch: juist in die rommel ontstonden echte gesprekken, echte relaties. De tuin werd een oefenplek voor wat kerk-zijn echt betekent: samen leven, met alles wat daarbij hoort. 

Ruimte maken 

We zeggen vaak dat we als kerk naar de buurt willen omzien. Maar willen dat dan stiekem op onze eigen voorwaarden. Terwijl je als kerk pas naar je omgeving kunt omzien als je ruimte maakt voor de ander. Ik moest daar laatst aan denken toen ik te laat kwam bij een kerkdienst. De deur was al op slot. Toen ik aanklopte, werd er opengedaan. De koster zei: ‘We moeten mensen ook een beetje opvoeden dat tien uur, tien uur is. En er wordt veel gestolen in deze buurt, dus we kunnen de deur niet openlaten.’ 

Ik begreep het wel, maar ik vond het ook pijnlijk. Een voorbeeld van hoe we als kerk angst kunnen hebben voor onze omgeving. Hoe we onze eigen manieren en rituelen proberen te beschermen. Ja… misschien is het rommeliger als er mensen later binnenkomen. Of, wie weet, wordt er inderdaad gestolen. Misschien lopen er wel mensen binnen met wie jij nooit geassocieerd zou willen worden. Je openstellen naar je omgeving kan chaos brengen.

Omarm de chaos 

Om echt verbonden te zijn, moet je durven loslaten. Je eigen ideeën over kerk-zijn misschien wel opgeven. We willen graag controle houden. Geen chaos, geen ongemak. Maar echte verbondenheid is rommelig. Mensen komen te laat. Ze brengen hun pijn, hun problemen en hun eigen manieren mee. En dat kan spannend zijn. Dingen kunnen misgaan.  

Toch geloof ik dat we juist in die ‘rommel’ écht kerk kunnen zijn. Omarm de chaos. Stel je eigen geloof open voor dialoog. Je kunt niet naar je omgeving omzien als niet begint met gelijkwaardigheid. Wil je iets doen in de buurt? Bepaal dan niet wat nodig is. Ga met de buurt in gesprek over wat mensen willen. Dat jij lid van een kerk bent, betekent niet automatisch dat jij de leiding moet hebben.  

God is niet ‘boven’ 

We zijn gewend om te denken dat kerk-zijn vooral iets spiritueels is. Met rituelen en gebruiken. We denken bij geloofsgroei aan bidden, luisteren en praten. Ik denk dat we maar een halve kerk zijn, als we ons alleen focussen op onze relatie met ‘Boven’. Eigenlijk vind ik ‘boven’ een verkeerd woord voor God. Ik kom God veel meer tegen hier op aarde, in mijn omgeving. 

Jezus liep ook rond op stoffige wegen. Tussen gewone mensen, in hun echte leven. In een specifieke maatschappij en politieke situatie. Je leert God niet écht kennen als je je omgeving niet kent dat heb ik in Moerwijk geleerd. Ik ontmoet Hem in de gesprekken in de tuin. In de ruzies die weer worden bijgelegd, maar soms ook niet. Toen ik zelf door een moeilijke periode ging, was het juíst fijn om mensen om heen te hebben die veel hebben meegemaakt. Geloof groeit niet alleen in de stilte van gebed, maar ook in de imperfectie van het leven.  

In Moerwijk zijn schuld en vergeving niet alleen spirituele begrippen. Ze zijn voelbaar en zichtbaar. Iemand die € 50.000 schuld heeft, weet welke invloed dat op een leven heeft. En ook hoe bevrijdend het is als je een nieuwe kans krijgt. De Bijbel gaat niet alleen over een verre God. Het gaat over een God die aanwezig is in de gebrokenheid.  

We zijn hier in Moerwijk een christelijke gemeenschap, waar niet iedereen christelijk is. Misschien moet de nadruk ook niet liggen op eerst geloven en pas dan je gedragen als christen en bij een gemeenschap horen. Wat als we het omdraaien: als mensen die niets of iets anders geloven erbij horen, en onderdeel zijn van de gemeenschap?  

‘Kom zoals je bent’ 

Ik droom ervan dat de kerk weer een plek wordt waar iedereen durft aan te kloppen. Of je nu worstelt met een verslaving, verdriet hebt, of gewoon nergens meer bij hoort. Dat mensen weten: hier ben ik welkom. Hier hoef ik niet eerst mijn leven op orde te hebben, maar mag ik zijn wie ik ben. Dat vraagt ook iets van ons als kerk. We moeten onze eigen zekerheid loslaten.  

De kerk heeft meer impact dan we denken. In onze maatschappij worstelen we met eenzaamheid en het gebrek aan gemeenschappen. De kerk is een expert op het gebied van gemeenschappen. Het zou mooi zijn als we kijken naar hoe we als kerk iets kunnen toevoegen aan onze omgeving. Dat we niet bezig zijn met ons gebouw en eigen gemeenschap draaiende te houden, maar met hoe wij oplossingen kunnen bieden voor problemen als dakloosheid, schulden, eenzaamheid. Niet door van bovenaf oplossingen te bedenken, maar samen met mensen; gelijkwaardig. Daarin kunnen we God nog veel meer leren kennen dan we bedacht hadden. Dát is de kracht van een kerk die echt omziet naar haar omgeving.'