Otto de Bruijne over stemmen, hoop en verantwoordelijkheid

Op 29 oktober mogen we weer stemmen voor de Tweede Kamer. In de aanloop daarnaartoe gaat het vaak over lijsttrekkers, partijprogramma’s en peilingen. Maar wat betekent stemmen nu écht? En voor wie doe je dat eigenlijk? Voor jezelf, of voor iets groters? Volgens theoloog, schrijver, kunstenaar én Tearfund-ambassadeur Otto de Bruijne is stemmen niet alleen een recht, maar ook een opdracht. ‘Durf te kiezen voor ‘wij’, niet alleen voor ‘ik’.’

‘Als ik nadenk over mijn stem, dan laat ik me leiden door één centraal thema: publieke gerechtigheid,’ vertelt Otto. ‘Hoe staat het in ons land met rechtvaardigheid? Met de rechtsstaat, veiligheid, zorg voor elkaar? Wat mij drijft, is het verlangen naar een samenleving gebouwd op waarheid, betrouwbaarheid en medemenselijkheid. Geen samenleving van het individu, maar een gemeenschap die draait om het grotere geheel. Dat ‘wij’ moet opnieuw worden opgebouwd, na decennia van individualisme.’

Kwetsbaren eerst

Volgens Otto zou het in de samenleving moeten draaien om zorg voor wie het moeilijk heeft, zowel binnen als buiten onze grenzen. ‘Voor mij begint dat ‘wij’ bij de kwetsbaren: armen, vreemdelingen, weduwen, wezen. Dat zijn de groepen die in de Bijbel steeds terugkomen. Maar ik geloof dat kwetsbaarheid verder dan dat gaat. Ook kunst, wetenschap en vrijwilligerswerk verdienen bescherming.

De kwaliteit van een samenleving zie je aan hoe ze met kwetsbaren omgaat. En dus niet alleen binnen de landsgrenzen, maar wereldwijd. Als we blijven hangen in zelfbescherming en eigenbelang, raken we vervreemd van wat het betekent om mens te zijn.’

Oefenen in gerechtigheid

‘Gerechtigheid is geen spontane opwelling, maar een bewuste keuze. Een levenshouding. Niet elke dag voel ik me persoonlijk geraakt. Maar ik weet dat ik moet blijven kiezen voor gerechtigheid en barmhartigheid. Dat vraagt oefening en volharding. Medemenselijkheid mag niet alleen op emotie drijven, want emotie is vluchtig. Na een ramp geven we massaal, maar na een paar weken ebt het weer weg. Wat we nodig hebben, is een lange adem. Gerechtigheid als gewoonte. Niet uit sympathie, maar uit overtuiging.’

Mens worden in het kleine

Grote idealen beginnen in het dagelijks leven. Juist kleine gebaren kunnen een diepe impact hebben. ‘Begin met een beetje hartelijkheid. Geef iemand in de supermarkt een compliment. Help even mee. Zo word je zelf meer mens, en maak je ook de ander tot mens. Zelfs een vriendelijk woord kan weken blijven hangen. Ik herinner me hoe een burgemeester ooit opriep om elkaar op straat weer te groeten. Simpel, maar krachtig. In Afrika werkte ik in dorpen waar mensen altijd vragen: ‘Hoe gaat het met je geiten?’ Zo eenvoudig is het. Gewoon mens zijn. Gewoon samenleven.’

Trouw als keuze

In een tijd waarin politieke voorkeuren snel kunnen wisselen, kiest Otto bewust voor stabiliteit. ‘Ik noem het duurzaam stemmen. Ik stem trouw op dezelfde partij, zolang dat kan. Niet omdat ik het overal mee eens ben, maar omdat trouw waarde heeft. In een tijd waarin partijen opkomen en verdwijnen als ochtenddauw, telt betrouwbaarheid. Soms stuur ik mijn partij een e-mail als ik het ergens niet mee eens ben. Maar ik blijf betrokken. Stemmen is voor mij meer dan een mening. Het is een manier van leven.’

Geen vrijblijvende luxe

‘Ik stem op basis van gerechtigheid én rechtsstatelijkheid. Onze instituties verdienen respect: de rechtspraak, het publieke debat, de scheiding der machten. Stemmen is geen vrijblijvende luxe. In landen waar mensen nooit hebben mogen stemmen, staan ze uren in de rij. Niet uit desillusie, maar uit hoop. Democratie vraagt onderhoud. Als je niet stemt, geef je je stem weg. Dan wint niet per se de rechtvaardigste, maar de sterkste. Mijn stem klinkt trouwens niet alleen in het stemhokje, maar ook in mijn vrijwilligerswerk, gesprekken en kunst. Zo geef ik stem aan wat ik geloof.’

Van verwarring naar verrassing

‘Veel mensen stemmen uit angst, vooral aan de randen van het politieke spectrum. Maar in het midden ligt de verantwoordelijkheid. Ik zou mensen willen uitnodigen: beweeg van verwarring naar verrassing, niet naar verstarring. Verwarring kan vruchtbaar zijn, als je openstaat voor het onbekende. Als christen geloof ik in opstanding: uit je bubbel stappen, beseffen dat jouw mening niet de enige is. In verwondering ligt vernieuwing.’

Stemmen voor de toekomst

‘Ik stem niet op een persoon, maar op een richting. Op het grotere verhaal. Voor mijn kleinkinderen. Voor hun toekomst. Voor een samenleving die duurzaam is, verbonden en van kwaliteit. Niet voor 0,5% extra AOW, maar voor het geheel. Stemmen vanuit verbondenheid, vanuit liefde voor mens en samenleving. Dáár hoop ik op. En uiteindelijk is ieder daar zelf verantwoordelijk voor.’