Afbeelding
Blog
19 mei 2025
Als wereldwijde kerk moeten we actief de verbinding met elkaar opzoeken
Paus Leo XIV zet net als zijn voorganger Franciscus in op vrede en barmhartigheid. Een column naar aanleiding van zijn eerste zondagsgebed op het Sint Pietersplein.
Kerken vormden zo eeuwenlang de ruggengraat van de samenleving
Op zondag 11 mei sprak paus Leo XIV zijn eerste zondagsgebed uit. Op het Sint Pietersplein vroeg hij God om ‘een vredeswonder’ voor de wereld en in het bijzonder voor Gaza en Oekraïne. De woorden van deze kerkleider klonken te midden van de (geo)politieke verschuivingen die gaande zijn. Terwijl budgetten voor humanitaire hulp door Westerse overheden zijn teruggeschroefd, dient de vraag zich aan: hoe gaat de wereldwijde kerk in deze context handen en voeten geven aan de woorden van deze paus? Want is het niet 'ora et labora', bid en werk?
De boodschap van Leo XIV is, in lijn met zijn voorganger Franciscus, gericht op barmhartigheid en vrede. Het staat in schril contrast met de realiteit in veel Westerse landen waar een sterk nationalistische wind waait. Een politiek landschap waarbij veel kerken onzichtbaar in de schemer staan, ergens tussen licht en donker.
Teruggetrokken
Veel rijke landen hebben zich op humanitair gebied teruggetrokken uit landen waar onnoemelijk veel menselijk leed plaatsvindt. Het gevolg is dat kerken in het Mondiale Zuiden de gaten moeten dichtlopen die Westerse landen in zorgsystemen en sociale vangnetten achterlaten. Vaak met slechts beperkte capaciteit.
Het is inmiddels alweer enkele maanden geleden sinds president Trump de stekker uit USAID trok. Deze drastische ingreep raakt wereldwijd zo’n 200 miljoen mensen en de gevolgen worden steeds zichtbaarder en schrijnender. Er is een toename van voedsel- en watertekorten en dagelijks overlijden kinderen vanwege een gebrek aan hiv-medicijnen. Het Aidsfonds gaf onlangs zelfs aan dat aids opnieuw een wereldwijde bedreiging vormt. In navolging van Amerika bezuinigen ook veel Europese landen, waaronder Nederland, op ontwikkelingssamenwerking.
Misvatting
Nu er geen hulp meer komt van Westerse overheden, wordt er van de kerken in het Mondiale Zuiden nog meer gevraagd dan nu al het geval is. Het dwingt hen om nog sterker hun positie in de samenleving in te nemen. Historisch gezien is dat niet nieuw: kerken stichtten immers onder meer ziekenhuizen, weeshuizen en scholen en vormden zo eeuwenlang de ruggengraat van de samenleving.
Het is een misvatting om te denken dat de kerk wereldwijd ooit uit deze positie is gestapt. Integendeel: zij is een constante aanwezigheid en diende als een vangnet, juist ook op de meest kwetsbare plekken op aarde. Vanuit het evangelie en in navolging van Christus heeft de kerk zich ingezet voor de gemeenschap. En nee, dat maakt de kerk niet perfect. Elke kerkganger weet dat er binnen de kerkmuren ook gebrokenheid is.
Kracht en impact
Toch zien we bij Tearfund dagelijks de kracht en impact van de kerk wereldwijd – en niet alleen wanneer de kerk zoveel invloed en aanzien heeft als de paus. Sterker: juist ook als er met argwaan naar de kerk wordt gekeken vanuit de overheid of de samenleving, of als er sprake is van christenvervolging, blijkt de kerk een belangrijke rol te spelen in de maatschappij.
In deze tijd van polarisatie en focus op eigen belang is het belangrijk dat de kerk, als Lichaam van Christus, zich onderling verbonden weet. Juist ook met het oog op de boodschap van Leo XIV gericht op vrede en barmhartigheid. Elke kerk is onderdeel van dat Ene Lichaam dat zich niet beperkt tot de grenzen die wij hebben getrokken of de kerkmuren die wij hebben gebouwd.
Bewonderenswaardig
In Nederland bevindt de kerk zich in een minderheidspositie en mede daarom valt er veel te leren van onze zusterkerken wereldwijd. Hun inzet voor vrede, veiligheid, onderwijs en armoedebestrijding in deze verontrustende tijden is bewonderenswaardig en een groot voorbeeld voor ons. Om in de taal van de paus te spreken: ‘Sic et fides, si non habeat opera, mortua est in semetipsa’. Of zoals wij Jacobus 2:17 lezen: ‘Zo is ook het geloof als het geen werken heeft, in zichzelf dood’.
Als wereldwijde kerk moeten we actief de verbinding met elkaar opzoeken. De Nederlandse kerk mag met de kerk in het Mondiale Zuiden delen vanuit de financiële voorspoed die we kennen. En wij mogen leren van de kracht die de kerk in het Mondiale Zuiden put uit het geloof en de weerbaarheid die zij laat zien. De handen én de voeten van het Lichaam van Christus. Alleen zo kunnen we steeds een stapje dichter bij het leven komen zoals God het heeft bedoeld: een levend geloof dat gestoeld is op barmhartigheid.
Manuel Voordewind, adviseur beleidsbeïnvloeding en bewustwording bij Tearfund
Renée Brouwer, Masterstudent religiegeschiedenis aan de VU
