De kerk als vredestichter in Zuid-Soedan

Kan je dat toelichten?

‘Het conflict heeft erg veel dimensies. Laat ik twee van die dimensies benoemen. Wanneer je kijkt naar de politieke dimensie dan gaat het voornamelijk om een machtsstrijd. Eerder was er al onenigheid tussen de president en vicepresident. Beiden kwamen van verschillende etnische gemeenschappen. Mensen in Zuid-Soedan voelen zich sterk verbonden aan hun eigen etnische gemeenschap. Zodra het conflict tussen deze twee individuen ontstond voelden de Soedanezen zich al snel genoodzaakt om een kant te kiezen.

Als je naar het conflict kijkt vanuit de culturele dimensie dan zou je kunnen kijken naar hoe het conflict zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Toen het conflict in Zuid-Soedan uitbrak sloegen  hele gemeenschappen op de vlucht naar de buurlanden. Sommige inwoners zijn zelfs gemigreerd, naar Canada, de Verenigde Staten of Australië. Toen het conflict weer wat tot bedaren werd gebracht, kwamen mensen terug. Maar deze mensen waren veranderd. Ze hadden zich gevormd naar de taal en de gebruiken van het land waar ze de afgelopen jaren hadden doorgebracht. Mensen begrepen elkaar niet meer en binnen families begon onenigheid te ontstaan.’

Kan je een voorbeeld geven van een cultureel probleem?

‘Er bestaan hier veel problemen rondom het huwelijk. Vanuit traditioneel oogpunt zijn de kosten voor een bruid onnoemelijk hoog, met name in de regio’s waar veehouders wonen. Als je als man met een vrouw wilt trouwen, dan is de bruidsschat zo’n 100 tot 200 koeien. Het precieze aantal hangt af van de eis van de familie van de vrouw. Wanneer de mannen niet in staat zijn aan deze eis te voldoen, kiezen ze er soms voor om vee te stelen van andere veehouders. En dat stelen gaat niet zonder geweld. In het ergste geval worden er veehouders vermoord of hun kinderen ontvoert. Deze kinderen worden vervolgens opgevoed alsof het hun eigen kinderen zijn. Veel mensen hier weten niet eens wat het betekent om in vrede te leven. Ze hebben het nog nooit meegemaakt. De meeste kinderen en jongvolwassenen die nu opgroeien weten niet beter dan dat er conflict gaande is.’

Hoe werk je in zo’n situatie aan vrede?

‘Op dit moment werken we in verschillende gemeenschappen aan vredesopbouw. We hebben een programma opgezet waarbij we bemiddelaars in het conflict trainen. De kerk heeft hier de leiding in. Mensen in Zuid-Soedan hebben veel meer vertrouwen in de kerk dan in een politieke leider. Om die reden is het belangrijk dat de kerk betrokken wordt. De activiteiten zijn heel uiteenlopend: van bemiddeling tussen families tot het aanpakken van de oorzaken van geweld. Bij dat laatste kan het bijvoorbeeld gaan om het bespreekbaar maken van de onrealistisch hoge kosten voor een bruid.

En we zien dat de aanpak werkt! Voorheen werd er bij verantwoordelijkheden omtrent het conflict naar de lokale overheid gewezen. Zij zouden het maar moeten oplossen. Nu realiseren de mensen hier steeds vaker dat ze zelf aan zet zijn. Alleen als zij veranderen zal ook de gemeenschap veranderen.’

Dat klinkt hoopgevend. Wat is de uitdaging?

‘De uitdaging voor ons als team is geduld. Soms moeten terugkomen op onze eerder bedachte planning. Dan merken we dat de stappen die we zetten te groot zijn. Daarbij zijn er gemeenschappen die we graag zouden bereiken, maar helaas niet kunnen bereiken. Veiligheid wordt in sommige gebieden niet gegarandeerd. We kunnen onze medewerkers niet in gevaar brengen en kiezen er dan dus voor weg te blijven. Ook zijn er gemeenschappen waar politieke leiders een tegengestelde boodschap met die van Tearfund verkondigen. Er wordt dan van bovenaf aangespoord tot geweld en verzet. Wanneer wij, als organisatie, dan met een ander verhaal komen worden we niet altijd serieus genomen. Het inwinnen van vertrouwen kost tijd.   

Gelukkig zie ik langzaam de mind-set van mensen veranderen. En al gaat het de goede kant op, dit proces zal voorlopig nog doorgaan. We zijn hier al jaren mee bezig en er ligt nog voldoende werk voor de jaren die volgen. Maar ik heb goede hoop. Verandering wordt steeds beter zichtbaar.’